Eerste juridische hulp bij arbeidsongevallen voor de werkgever

Graag staan wij even stil bij het ‘Omstandig Verslag’ dat de werkgever dient te maken wanneer hij in zijn onderneming geconfronteerd wordt met een ‘ernstig’ arbeidsongeval. Inderdaad, benevens zijn primaire plicht om uiteraard de eerste hulp bij ongevallen toe te dienen, dient de werkgever zich bij een ‘ernstig’ arbeidsongeval ook te kwijten van een aantal specifieke juridische verplichtingen, zijnde:

• aangifte doen aan de diensten Toezicht Welzijn Werk;
• het arbeidsongeval doen onderzoeken door de preventiedienst, onderzoek waarvan een ‘Omstandig Verslag’ dient te worden opgemaakt;
• een arbeidsongevallensteekkaart opmaken.

Het verplicht onderzoek evenals de plicht om daarvan een ’Omstandig Verslag’ op te maken verdient onze bijzondere aandacht.

Wanneer een ‘Omstandig Verslag’?

Dergelijk onderzoek dringt zich op wanneer we te maken hebben met een ‘ernstig’ arbeidsongeval’. De wetgever preciseert dat er sprake is van een dergelijk ernstig arbeidsongeval wanneer het ongeval dat zich op de arbeidsplaats zelf voordoet én wegens zijn ernst een grondig specifiek onderzoek vereist met het oog op het treffen van preventiemaatregelen die herhaling ervan moeten vermijden. Ter zake willen we twee punten meegeven. Vooreerst blijkt uit de definitie van het begrip ‘ernstig arbeidsongeval’ zelf de finaliteit van het onderzoek evenals van de verslaggeving van dit onderzoek, met name ‘het vermijden dat het één en ander zich nog eens zou voordoen’. Uiteraard kan deze preventiedoelstelling slechts onderschreven worden. Voorts is het duidelijk dat de wetgever de nadere concretisering van de precieze gevallen waarin de werkgever zich van deze verplichting dient te kwijten aan de Koning overlaat. De wetgever draagt de Koning op om de criteria op basis waarvan het arbeidsongeval dient beschouwd te worden als een ‘ernstig arbeidsongeval’ nader te bepalen.

De Koning kweet zich ondertussen van zijn opdracht. Uiteraard is er sprake van een ernstig arbeidsongeval wanneer het arbeidsongeval de dood van de getroffene tot gevolg heeft. Wanneer het ongeval leidt tot een blijvend letsel of tot een tijdelijk letsel is dit niet altijd even duidelijk. De Koning preciseert dat dergelijk omstandig verslag dient opgemaakt te worden wanneer het arbeidsongeval in direct verband staat met:

• een gebeurtenis die afwijkt van de normale uitvoering én die voorkomt op de lijst opgenomen als bijlage I.6-1 bij de Codex Welzijn Werk, of
• een voorwerp dat bij het ongeval betrokken is én dat voorkomt op de lijst opgenomen als bijlage I.6-2 Codex Welzijn Werk.

Doet één dezer hypotheses zich voor én als het arbeidsongeval leidt tot een blijvend letsel dan dient er een omstandig verslag opgemaakt te worden.

Wanneer er daarentegen slechts sprake is van een tijdelijk letsel dan dient er slechts een omstandig verslag opgemaakt te worden indien het tijdelijk letsel voorkomt op de lijst zoals vermeld in bijlage I.6-3 Codex Welzijn Werk.

U zal het met ons eens zijn dat het voorwaar geen gemakkelijke opdracht is voor de werkgever om uit te maken of er al dan niet een omstandig verslag dient opgemaakt te worden. Edoch, geen nood, FEDRIS, het Federaal agentschap voor beroepsrisico’s heeft op zijn website een ‘tool’ ontwikkeld om de werkgever ter zake ter hulp te snellen. De link in kwestie vindt u hier.

De draagwijdte en het verder lot van het ‘Omstandig Verslag’?

De verplichting om het ernstig arbeidsongeval te onderzoeken en er een omstandig verslag van op te maken dringt zich op aan de werkgever.  Het onderzoek gebeurt door de preventie-adviseur. De verslaggeving gebeurt deels door de preventie-adviseur, deels door de werkgever. Het zou ons te ver leiden om binnen het bestek van dit artikel de precieze modaliteiten van dit onderzoek evenals de verslaggeving te analyseren. Vast staat dat zowel het onderzoek als de verslaggeving met de nodige ernst dient te gebeuren, al was het maar om het doel van deze verplichting, zijnde latere gelijkaardige ongevallen vermijden, effectief te bewerkstelligen. Logisch gevolg hiervan is dat de werkgever de omstandigheden die aanleiding waren tot het arbeidsongeval kritisch tegen het licht dient te houden én hier bovendien een verslag van dient op te maken. Wetend dat dit omstandig verslag overgemaakt dient te worden aan de diensten Toezicht Welzijn Werk en alzo uiteindelijk bij de arbeidsauditeur terecht komt, is hier toch enige voorzichtigheid op zijn plaats. De arbeidsauditeur zal immers beslissen over al dan niet strafrechtelijke vervolging van de werkgever. In de praktijk stellen wij vast dat de beslissing van de arbeidsauditeur dikwijls stoelt op een mogelijk al te kritische (zelf)reflectie van de preventie-adviseur en/of van de werkgever zelf. 

Quid strafrechtelijke waarborgen in hoofde van de werkgever?

Eén en ander roept uiteraard vragen op. Hoe valt de gebruikmaking van een dergelijk zelfincriminerend omstandig verslag bij de strafrechtelijke vervolging van een werkgever bijvoorbeeld te rijmen met het feit dat ook de werkgever bij een gebeurlijke strafrechtelijke vervolging mag genieten van het ‘vermoeden van onschuld’? En wat met het daarmee onlosmakelijk verbonden ‘zwijgrecht’ van diezelfde werkgever? Net om deze essentiële rechten daadwerkelijk te waarborgen geniet elkeen die strafrechtelijk ondervraagd wordt ook het recht op bijstand van een advocaat, de zogenaamde Salduz-bijstand. Deze essentiële strafrechtelijke waarborgen dreigen vijgen na Pasen te zijn wanneer de vervolgende instantie op het tijdstip van ondervraging reeds beschikt over een gebeurlijk zelfincriminerend omstandig verslag van die werkgever. 

Het moge duidelijk zijn: het past toch enige voorzichtigheid aan de dag te leggen bij de redactie van het verplicht op te stellen omstandig verslag. Het lijkt ons geen overbodige luxe het aan een grondige juridische screening te onderwerpen vooraleer het over te maken aan de diensten Toezicht Welzijn Werk.